Art. 16a ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych wskazuje, że specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom, na których zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ciąży obowiązek alimentacyjny, oraz małżonkom, jeżeli nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej albo rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Specjalny zasiłek opiekuńczy ma charakter rekompensaty za niepodejmowanie zatrudnienia lub rezygnację z aktywności zawodowej na rzecz sprawowania opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny.
W judykaturze przyjmuje się, że nie ma przeciwskazań do uzyskania przez osobę bezrobotną ww. zasiłku. Przepis art. 16a ustawy zawiera przesłanki wyłączające prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, wyliczając w sposób enumeratywny kategorie osób, którym specjalny zasiłek opiekuńczy nie przysługuje. Katalog tych osób ma charakter zamknięty. Wśród osób pozbawionych z mocy ustawy świadczenia, o jakim mowa w art. 16a ust. 1, nie wymieniono bezrobotnego, zatem ustawodawca nie wykluczył tej kategorii osób z możliwości uzyskania tego świadczenia.
Ponadto art. 16a ustawy o świadczeniach rodzinnych wskazuje, że zarejestrowanie w powiatowym urzędzie pracy jako osoba poszukująca pracy lub posiadanie statusu bezrobotnego nie ma wpływu na uprawnienie do specjalnego zasiłku opiekuńczego.
Należy jednak pamiętać, iż organ wydający decyzję o przyznaniu zasiłku może przeprowadzić wywiad środowiskowy. Przeprowadza go w sytuacji gdy zachodzą wątpliwości co do sprawowania osobistej opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny.