W
celu stwierdzenia kto dziedziczy po osobie zmarłej należy złożyć wniosek do
właściwego sądu rejonowego wydziału cywilnego o stwierdzenie nabycia spadku
oraz o otwarcie
i ogłoszenie testamentu.
Jednak kwestia stwierdzenia nabycia spadku i działu nie musi zostać rozstrzygnięta jedynie w postepowaniu sądowym. Możliwe jest sporządzenie przed notariuszem tzw. aktu poświadczenia dziedziczenia testamentowego z wyłączeniem testamentów szczególnych. Zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ma skutki prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Również przed notariuszem możliwe jest zawarcie przez strony umowy o dokonanie działu spadku po spadkodawcy.
Sądem właściwym do rozpoznania wniosku o stwierdzenie nabycia spadku jest sąd rejonowy ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy (osoby zmarłej) w Polsce, a jeżeli miejsca zamieszkania spadkodawcy w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw sądem właściwym jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy. Miejscem zamieszkania spadkodawcy jest miejscowość, w której spadkodawca przebywał z zamiarem pobytu stałego.
Dokumentami jakie należy złożyć do sprawy o stwierdzenie nabycia spadku są:
- odpis skrócony aktu zgonu i aktu małżeństwa osoby zmarłej (jeżeli żyje małżonek zmarłego),
- odpisy skrócone akty urodzeń lub małżeństwa mężczyzn (jeżeli zmienili nazwisko), odpisy skrócone aktów urodzeń niezamężnych kobiet lub odpisy skrócone aktów małżeństw kobiet (jeżeli nastąpiła zmiana nazwiska)
- wszystkie metryki w oryginale,
- wypis z oryginału testamentu notarialnego lub oryginał testamentu ręcznego (oraz 3 jego kserokopie) , o ile testament został sporządzony,
- jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość rolna (ziemia) powyżej 1 ha można dołączyć wypis z rejestru gruntów.
Wzory wniosków o stwierdzenie nabycia spadku oraz o otwarcie i ogłoszenie testamentu, zawierające szczegółowo wymienione załączniki zazwyczaj znajdują się na oficjalnych stornach internetowych sądów.
Osoba, u której znajduje się testament jest zobowiązana złożyć go w sądzie spadku, gdy dowie się o śmierci spadkodawcy, chyba że złożyła go u notariusza. Osoba uchylająca się od wykonania powyższego obowiązku ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą. Ponadto sąd może nałożyć grzywnę na osobę uchylającą się od złożenia testamentu.
W sprawie o stwierdzenie nabycia spadku z pominięciem wyjątków, nie jest konieczne wskazanie jaki majątek pozostawiła osoba zmarła. W takiej sprawie sąd jedynie rozstrzyga kto dziedziczy po osobie zmarłej i w jakich częściach.
W sprawie o dział spadku spadkobierca może w złożonym piśmie procesowym, bądź też bezpośrednio przed sądem w trakcie rozprawy oświadczeniu wyrazić swe stanowisko w odniesieniu do kwestii sposobu podziału majątku spadkowego w tym również „zrzec się” należnej jemu części spadku na rzecz innego spadkodawcy.
Należy pamiętać iż otrzymanie spadku wiąże się najczęściej z obowiązkiem podatkowym. Jednak polskie prawo przewiduje zwolnienie z takiej należności w niektórych sytuacjach. Opodatkowaniu nie podlega majątek nabyty w drodze dziedziczenia przez członków najbliższej rodziny spadkodawcy (małżonek, dzieci, wnuki, rodzice, dziadkowie, pasierbowie, rodzeństwo, ojczym, macocha). Korzystają oni z całkowitego zwolnienia od podatku od spadków i darowizn, niezależnie od wartości odziedziczonego mienia. Z takiego zwolnienia można skorzystać wyłącznie wtedy, gdy nabycie spadku zostanie zgłoszone naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie sześciu miesięcy od powstania obowiązku podatkowego. Każdy spadkobierca musi złożyć odrębne zgłoszenie na formularzu SD-Z2. Zgłoszenie nie jest wymagane w przypadku, gdy łączna wartość nabytych składników majątku, który dostał spadkobierca w ciągu 5 lat od jednej osoby nie przekracza kwoty wolnej od podatku.