Dokonywanie zakupów wszelkiego rodzaju towarów to w obecnych czasach codzienność. Niestety często się zdarza, że zakupiony towar nie spełnia warunków opisanych przez sprzedającego lub zwyczajnie jest uszkodzony. Nie zawsze też sprzedający (lub producent) udziela na zakupiony asortyment gwarancji, z której można by w razie potrzeby skorzystać. W takiej sytuacji kupującemu przysługują roszczenia z tytułu rękojmi
za wady fizyczne rzeczy. Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż uprawnienia z tego tytułu przysługują kupującemu nawet wówczas, gdy na zakupiony towar udzielona została gwarancja.
Zgodnie z art. 5561 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny (tekst jednolity: Dz. U. z 2020r. poz. 1740 z późn.zm.), dalej: k.c., wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. W szczególności rzecz sprzedana jest niezgodna z umową, jeżeli (1) nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu
na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia, (2) nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór, (3) nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia, (4) została kupującemu wydana w stanie niezupełnym. Warto podkreślić, iż wymieniony powyżej katalog cech towaru decydujących o jego wadliwości ma charakter przykładowy,
co oznacza, iż kupujący może powoływać się na inne jeszcze cechy, które- w jego ocenie- powodują, iż rzecz jest wadliwa. Co ponadto istotne, stosownie do § 3 artykułu 5561 k.c., rzecz sprzedana ma wadę fizyczną także w razie nieprawidłowego jej zamontowania
i uruchomienia, jeżeli czynności te zostały wykonane przez sprzedawcę lub osobę trzecią, za którą sprzedawca ponosi odpowiedzialność, albo przez kupującego, który postąpił według instrukcji otrzymanej od sprzedawcy.
Uprawnienia kupującego w przypadku wykrycia wady fizycznej rzeczy zawarte zostały w art. 560 § 1 k.c. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy, chyba że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie. Ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady.
Jak zatem wynika z powyższego, istnieją cztery rodzaje uprawnień kupującego
z tytułu rękojmi za wady, przy czym dwa z nich- dalej idące (obniżenie ceny lub odstąpienie od umowy)- mogą mieć miejsce wówczas, gdy sprzedawca we właściwym czasie
nie zareaguje odpowiednio na zgłoszone zastrzeżenia kupującego. Nie jest zatem tak, że kupujący- w przypadku stwierdzenia wady rzeczy- może zwyczajnie zwrócić towar i zażądać zwrotu kwoty stanowiącej jego cenę, względnie zażądać zwrotu części ceny (tytułem jej obniżenia z powodu wady). Sprzedawcy przysługuje bowiem swego rodzaju kontruprawnienia polegające na niezwłocznej wymianie rzeczy na wolną od wad lub naprawieniu rzeczy. Przykładowo, kupując buty, w których np. po upływie pół roku zaczęła odrywać się podeszwa, kupujący nie może żądać zwrotu ceny butów jednocześnie zwracając wadliwy towar. Sprzedawca może bowiem przyjąć buty i podjąć próbę ich naprawy (co jest bardzo częstą praktyką). Dopiero zaś, gdyby naprawa (względnie wymiana) nie była możliwa, ewentualnie stanowiła dla kupującego nadmierne niedogodności, możliwym jest skorzystanie z dalej idących uprawnień (obniżenie ceny lub odstąpienie od umowy). Warto przy tym zaznaczyć, iż inaczej sytuacja wygląda w przypadku, gdy rzecz była już naprawiana lub wymieniana. W takim przypadku sprzedawca jest związany żądaniem kupującego (żądaniem obniżenia ceny lub odstąpienia od umowy).
Trzeba pamiętać, iż skorzystanie z powyżej opisanych uprawnień z tytułu rękojmi za wady jest ograniczone w czasie. Zgodnie bowiem z art. 568 § 1 k.c. sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi, jeżeli wada fizyczna zostanie stwierdzona przed upływem dwóch lat,
a gdy chodzi o wady nieruchomości – przed upływem pięciu lat od dnia wydania rzeczy kupującemu. Jeżeli kupującym jest konsument a przedmiotem sprzedaży jest używana rzecz ruchoma, odpowiedzialność sprzedawcy może zostać ograniczona, nie mniej niż do roku
od dnia wydania rzeczy kupującemu. Stosownie zaś do § 2 roszczenie o usunięcie wady lub wymianę rzeczy sprzedanej na wolną od wad przedawnia się z upływem roku, licząc od dnia stwierdzenia wady. Jeżeli kupującym jest konsument, bieg terminu przedawnienia nie może zakończyć się przed upływem terminów określonych w § 1 zdanie pierwsze.
Końcowo należy podkreślić, iż w przypadku stwierdzenia wady rzeczy wszelkie zastrzeżenia, wnioski itp. warto formułować do sprzedawcy w formie pisemnej (względnie mailowej). W przypadku bowiem konieczności skierowania sprawy na drogę sądową swoje roszczenia należy odpowiednio udowodnić.