Umowa o dzieło i umowa zlecenia to dwie różne formy umów cywilnoprawnych. Oba typy umów są zawierane na podstawie Kodeksu cywilnego i regulują kwestie związane z wynagrodzeniem za wykonanie określonych czynności.
Umowa o dzieło jest umową, w której wykonawca zobowiązuje się do wykonania określonej pracy intelektualnej lub artystycznej. Przykłady takiej pracy to np. napisanie artykułu, wykonanie grafiki, opracowanie projektu architektonicznego, nagranie piosenki czy wykonanie tłumaczenia. Ważnym elementem umowy o dzieło jest to, że wynikająca z niej praca ma charakter twórczy, a wynagrodzenie jest uzależnione od efektu pracy, a nie od czasu jej wykonania. Osoba wykonująca pracę na podstawie umowy o dzieło nie jest pracownikiem i nie podlega przepisom Kodeksu pracy.
Zgodnie z Kodeksem cywilnym przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej. Mianem zlecenia określa się jednak powszechnie umowy o świadczenie usług, do których stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu. Nie trzymając się sztywno terminologii z Kodeksu cywilnego należy wskazać, że w odróżnieniu od umowy o dzieło, umowa zlecenia jest umową, w której zleceniodawca zleca wykonanie określonej czynności, której efekt jest dla niego ważny, ale nie zależy od charakteru twórczego tej czynności. Przykłady takich czynności to np. sprzątanie biura, dostarczenie towarów, prowadzenie księgowości, usługi prawne. Wynagrodzenie w przypadku umowy zlecenia nie jest uzależnione od efektu jej wykonania, jest to umowa starannego działania. Zleceniobiorca nie jest pracownikiem zleceniodawcy i nie podlega przepisom Kodeksu pracy.
Warto zaznaczyć, że różnica między umową o dzieło a umową zlecenia ma istotne znaczenie praktyczne, zwłaszcza w kwestiach podatkowych i ubezpieczeniowych. W przypadku umowy o dzieło, osoba, z którą zawierana jest umowa o dzieło, nie podlega ubezpieczeniom społecznym, ubezpieczeniu zdrowotnemu ani składkom na fundusze pozaubezpieczeniowe, czyli na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Odprowadzana jest natomiast zaliczka na podatek dochodowy. W przypadku umowy zlecenia, zleceniodawca jest zobowiązany do pobrania od wynagrodzenia zleceniobiorcy podatku dochodowego oraz odprowadzenia składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.