Poddanie się leczeniu odwykowemu jest dobrowolne. W pewnych przypadkach osoby uzależnione od alkoholu mogą zostać zobowiązane do poddania się terapii. Orzeka o tym sąd. Do poddania się leczeniu odwykowemu można zobowiązać osoby, które w związku z nadużywaniem alkoholu:
– powodują rozkład życia rodzinnego;
– powodują demoralizację małoletnich;
– uchylają się od pracy;
– systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny.
Pierwszym krokiem jest zbadanie, czy zachodzi fakt uzależnienia od alkoholu. W tym celu gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych kieruje daną osobę na specjalistyczne badanie. Biegły po wykonaniu badania sporządza opinię, w której stwierdza czy występuje uzależnienie od alkoholu i ewentualnie wskazuje rodzaj zakładu leczniczego. Gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych kieruje do sądu wniosek o zastosowanie obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego. Do wniosku dołącza dokumentację wraz z opinią biegłego, jeżeli takie badanie zostało przeprowadzone. W przypadku braku opinii, sąd zarządza poddanie się osoby, której dotyczy postępowanie odpowiednim badaniom. Sąd może zarządzić oddanie osoby, której dotyczy wniosek pod obserwację w zakładzie leczniczym. Ma to miejsce wówczas, gdy uzna to za niezbędne, biorąc pod uwagę opinię biegłego. Przed wydaniem postanowienia o skierowaniu na obserwację, sąd wysłuchuje osobę, której to postanowienie ma dotyczyć. Na postanowienie zarządzające oddanie pod obserwację zakładu przysługuje zażalenie. Czas pozostawania pod obserwacją nie może być dłuższy niż dwa tygodnie. Jedynie w wypadkach wyjątkowych, gdy wnioskuje o to zakład, sąd może przedłużyć obserwację do sześciu tygodni. Sąd może wydać orzeczenie zobowiązujące do poddania się obowiązkowemu leczeniu odwykowemu po przeprowadzeniu rozprawy. Odbywa się ona w terminie jednego miesiąca od dnia wpływu wniosku. Osoba uzależniona musi stawić się na rozprawę. W przeciwnym razie sąd może zarządzić jej przymusowe doprowadzenie przez Policję. W przypadku prawomocnego orzeczenia o obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu sąd wzywa do dobrowolnego stawienia się w określonym zakładzie lecznictwa odwykowego. W razie niezastosowania się do wezwania sąd zarządza przymusowe doprowadzenie przez funkcjonariusza Policji. Czas trwania przymusowej terapii zależy od konkretnego przypadku. Nie może on jednak być dłuższy niż dwa lata licząc od chwili uprawomocnienia się orzeczenia. Ponowne orzeczenie o przymusowym leczeniu wobec tej samej osoby nie może nastąpić wcześniej jak po upływie 3 miesięcy od ustania poprzedniego leczenia. Na czas trwania terapii o sąd może ustanowić kuratora. Osoba, wobec której sąd orzekł o przymusowym leczeniu odwykowym nie ponosi opłat z terapię.