Miejsce zamieszkania a miejsce zameldowania – to dwa pojęcia, które są często mylone lub traktowane jako synonimy. Jednak faktycznie mają one różne znaczenia i konsekwencje prawne. Miejsce zamieszkania jest miejscem, w którym osoba przebywa na stałe lub dłuższy czas, a także łączy się z tym miejscem swoje codzienne życie, np. pracą, szkołą, rodziną, znajomymi itd. To miejsce, które określa naszą sytuację życiową, społeczną i ekonomiczną.
Miejsce zameldowania służy celom ewidencyjnym i jest wymagane przez przepisy prawa. Meldunek to formalność, której celem jest przykładowo umożliwienie udziału w wyborach samorządowych i parlamentarnych. Wyborcy będący obywatelami polskimi, zameldowani na obszarze gminy na pobyt stały są wpisywani do rejestru wyborców z urzędu.
Mimo że miejsce zamieszkania i miejsce zameldowania często pokrywają się, to jednak mogą być różne. Osoba może zamieszkiwać w jednym miejscu, a zameldowana być gdzie indziej, np. w najmowanym mieszkaniu. Z kolei, osoba może być zameldowana pod jednym adresem, a zamieszkiwać w innym miejscu, np. w wyniku zmiany miejsca zamieszkania.
Zmiana miejsca zamieszkania stanowi indywidualną decyzję każdej osoby. Nie wiąże się ona co do zasady z obowiązkiem zgłoszenia danemu organowi. Natomiast obowiązek meldunkowy dotyczy wszystkich osób przebywających w Polsce. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, każda osoba powinna być zameldowana pod adresem, pod którym przebywa na pobyt stały lub czasowy dłuższy niż 3 miesiące.
Od wykonywania obowiązku meldunkowego zwolnieni są, pod warunkiem wzajemności, szefowie i członkowie personelu przedstawicielstw dyplomatycznych oraz urzędów konsularnych państw obcych, łącznie z członkami ich rodzin pozostającymi z nimi we wspólnocie domowej, a także inne osoby na podstawie ustaw, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych. Cudzoziemcy są zwolnieni z obowiązku meldunkowego, jeżeli okres ich pobytu w Polsce nie przekracza 30 dni.